Sociaal-emotionele ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen
Wat betreft de sociaal-emotionele ontwikkeling van hoogbegaafden zijn er veel misverstanden. Veel hoogbegaafde kinderen kennen een normale ontwikkeling op sociaal-emotioneel gebied. Als er rekening wordt gehouden met hun mogelijkheden en als het onderwijs hieraan wordt aangepast hoeven zij niet vaker sociale en emotionele problemen te ervaren dan normaalbegaafde kinderen. Er kan echter inderdaad sprake zijn van moeizame communicatie tussen een hoogbegaafd kind en zijn klasgenoten. Er wordt dan met regelmaat gezegd dat het hoogbegaafde kind achter loopt in zijn/haar sociaal-emotionele ontwikkeling. Onderzoek wijst uit dat kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong ook op sociaal gebied veelal voorlopen en dat daardoor communicatiemisverstanden kunnen ontstaan.
Cognitieve voorsprong
Hoogbegaafde leerlingen met een cognitieve voorsprong verdienen extra aandacht. Er moet aandacht besteed worden aan het klasklimaat en de houding tegenover de hoogbegaafde leerling. Om pesten en isolatie te vermijden is het belangrijk dat er bijvoorbeeld door middel van een klasgesprek aandacht gaat naar deze problematieken en naar de gevoelens van de leerlingen. Door de leerlingen waarden als respect voor anderen en verdraagzaamheid bij te brengen kan de manier waarop de klasgenoten de leerling benaderen verbeteren. De leerkracht vervult hierbij een belangrijke functie. Het stellen van voorbeeldgedrag waarin de gelijkwaardigheid van alle leerlingen wordt benadrukt, kan bijdragen tot het verminderen van pestgedrag en tot de aanvaarding van de hoogbegaafde leerling in de klasgroep.
Risicogroep
Het is wel zo dat hoogbegaafden een risicogroep zijn en dat de mate van begaafdheid gevolgen heeft. Maar problemen mogen niet op voorhand verwacht worden. Specifieke risicogebieden voor hoogbegaafde kinderen zijn de ontwikkeling van vriendschappen, van hun zelfbeeld en van sociale identiteit. Ook de aansluiting met leeftijdgenoten is een risicogebied. Er zijn verschillende oorzaken waarom het mis kan gaan op sociaal-emotioneel gebied:
- Scheve (te hoge) vriendschapsverwachtingen
- Gebruikt te moeilijke woorden en begrippen
- Het niveau van spelen ontwikkelt sneller
- Hebben soms andere interesses
- Hoge mate van aanpassingsgedrag
- Behoefte om aardig gevonden te worden
- Gebrek aan cognitieve uitdaging
Daarnaast hebben sommige hoogbegaafden, door hun perfectionistische houding, bij het minste falen het gevoel niets waard te zijn. Deze kinderen kunnen ook een groot rechtvaardigheidsgevoel hebben en overgevoelig zijn voor het leed van anderen en voor opmerking van klasgenoten. In gedrag kunnen sociaal-emotionele problemen zich uiten in het zoeken van contact met oudere kinderen of zelfs het vermijden van contacten met andere kinderen. Hiernaast kan de leerling zich ofwel opstandig of eerder teruggetrokken gedragen.
Ontwikkelingsgelijken
De hoogbegaafde leerlingen in contact brengen met ontwikkelingsgelijken en hen de mogelijkheid geven samen een activiteit (bijvoorbeeld filosofische gesprekken, gezelschapsspelen, projecten,…) uit te werken draagt bij tot de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling. Dit contact met andere hoogbegaafde leerlingen kan zorgen voor een grotere motivatie bij de leerling om goed te presteren en kan bijdragen tot een positieve ontwikkeling van hun zelfbeeld. Het is belangrijk om deze kinderen ook buiten de schooluren in contact te brengen met andere begaafden. Zowel tijdens als na schooltijd kan hierbij gedacht worden aan bijvoorbeeld Plusklassen. Plusklassen besteden bijvoorbeeld aandacht aan het leren leren en ondernemen (zie voor meer informatie Jongleren.biz).
In de klas is het belangrijk dat de hoogbegaafdheid van de leerling erkent wordt en hij/zij ondersteund en aanmoedigd wordt om goed te presteren. Al te vaak wordt de motivatie en het enthousiasme van het kind onderdrukt. Dit kan leiden tot demotivatie, onderpresteren en verveling. Er moet een rijke leeromgeving aangeboden worden: geschikte, uitdagende materialen, een passende begeleiding en aanmoediging. Wordt hier niet of te weinig aandacht aan besteed dan is de kans op het ontwikkelen van faalangst, een negatief zelfbeeld en later complete aversie ten opzichte van de school zeer groot.
Vastlopen
Hoogbegaafde kinderen kunnen vastlopen in hun ontwikkeling, omdat ze op een ‘andere’ manier denken en voelen. De omgeving is hier vaak onvoldoende op afgestemd, waardoor het kind uit balans kan raken. Kinderen die vastlopen ontwikkelen vaak een ‘overlevingsstrategie’ met bijbehorend probleemgedrag. Voor ouders en leerkrachten is het vaak heel moeilijk om kinderen dan op juiste wijze te ondersteunen en verder te helpen. Uit bezorgdheid en uit liefde voor hun kind, dat zichtbaar niet lekker in zijn vel zit, gaan ouders soms compenserend en beschermend gedrag vertonen.
Wanneer kinderen echt vastlopen in hun ontwikkeling op sociaal-emotioneel gebied, is het voor ouders en leerkrachten vaak moeilijk effectieve hulp te bieden. Voor deze hulp kunt u bij Jongbegaafd terecht. Voor meer informatie over deze begeleiding, klik hier